Batı Asya kapsamlı savunma analisti Suat Delgen'in Akdeniz'deki güç dalgalanmalarını Kuzey Kıbrıs özelinde incelediği, The Cradle'da ''Are Israelis buying up Northern Cyprus?'' başlığıyla yayınlanan yazısını LKeda Bakış YDH için çevirdi. 

***

Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesi ve ABD ile AB'nin yaptırımlarına maruz kalmasının ardından Kıbrıs'ın finansal manzarasında gözle görülür bir değişiklik oldu. Rus oligarklar varlıklarını uluslararası alanda tanınan Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki bankalardan, sadece Türkiye tarafından tanınan ve aynı yaptırımlara tabi olmayan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki (KKTC) bankalara taşımaya başladılar.

Rus sermayesinin bu akışı Kuzey Kıbrıs'ın inşaat sektörünün canlanmasında önemli bir rol oynadı. Sadece beş yıl içinde Yeni İskele küçük bir köyden gökdelenler ve lüks evlerle dolu hareketli bir kent merkezine dönüştü. Ancak bu hızlı büyüme tartışmalardan da uzak kalmadı. Bazıları daha önce tarım arazisi olan yeni inşa edilmiş mülklerin İsrail vatandaşlarına satılması hem Türkiye'de hem de KKTC'de tartışmalara yol açtı.

Bir başka 'İsrail'

Bu yabancı yatırımcıların çoğunluğunun olmasa bile büyük bir kısmının Yahudi veya İsrail kökenli olduğuna dair iddialar bulunmaktadır. Bu iddialar, İsrail'in 7 Ekim'den sonra Gazze'ye düzenlediği askeri operasyonların ardından güç kazanmış ve KKTC'nin potansiyel jeopolitik değişimine ilişkin spekülasyon ve endişelere neden olmuştur.

Hatta bazıları KKTC'nin "yeni bir İsrail" olup olmayacağını ya da mevcut İsrail tarafından yutulup yutulmayacağını sorguladı. Kıbrıs Cumhuriyeti, uluslararası yaptırımlara uyma ve güvenilir bir finans merkezi olarak itibarını koruma konusundaki kararlılığını göstermek amacıyla, olası ihlalleri önlemek için güçlü tedbirler almıştır.

Kıbrıs hükümeti, Rus vatandaşlarına ve kuruluşlarına ait 120.000 şüpheli banka hesabını ve 40.000'den fazla paravan şirketi kapatırken, Rus oligarklara uygulanan kısıtlamaların aşılmasını kolaylaştırdığından şüphelenilen yerel kişi ve kuruluşlara ek yaptırımlar uyguladı.

Bu tedbirler hem övgü hem de eleştiri ile karşılandı. Bazıları bu tedbirlerin uluslararası hukuka uygunluğun sağlanması için gerekli olduğunu savunurken, diğerleri Rus toplumunu haksız yere hedef aldığını ve Kıbrıs ekonomisine zarar verdiğini iddia etmektedir.

Kuzey Kıbrıs karşılık veriyor

Kıbrıs hükümeti, soruşturma çabalarını geliştirmek ve olası ihlalleri daha etkin bir şekilde ele almak için ABD Hazinesi FinCEN'den 24 FBI ajanından oluşan bir ekibin yardımını aldı. Yaptırım ihlallerini ve kara para aklama planlarını ortaya çıkarma konusunda uzman olan bu ajanlar, banka işlemlerini incelemek, yaptırım uygulanan kişilere yardım ettiğinden şüphelenilen avukat ve muhasebecilerle görüşmek ve olası suiistimallere ilişkin kanıt toplamak için yerel makamlarla işbirliği yapacak.

Binlerce dönüm arazi satın alan bu Yahudi şirketleri, İsrailli olarak algılanmadıkları için Kuzey Kıbrıs şirketleri olarak kaydediliyor ve bu da devletin İsraillilerin gerçek alım miktarını belirlemesini imkansız hale getiriyor

Kuzey Kıbrıs, gevşek düzenlemeleri, düşük vergileri ve devalüe edilmiş Türk lirasının kullanımı nedeniyle yabancılar için cazip bir yer haline geldi ve Rusları, İranlıları ve fonlarına yatırım yapmak isteyen diğerlerini cezbetti.

Kuzeydeki nüfus son on yılda neredeyse iki katına çıkarken, Kıbrıslı Türkler artık nüfusun sadece üçte birini oluşturuyor. Bu demografik değişim, artık kendi topraklarında yabancı gibi hisseden yerel halk arasında endişelere yol açtı.

Yabancıların, özellikle de Yahudi kökenlilerin ev satışları ve arazi alımlarındaki artış Kuzey Kıbrıs'ta endişelere yol açmıştır. Türk medyasının çok sayıda İsrailli ve Yahudi'nin bölgedeki mülklere yatırım yaptığı yönündeki iddialarının ardından KKTC, yabancılara mülk satışına kısıtlamalar getirme kararı aldı.

Bu medya kampanyası, gazeteci ve KKTC'nin eski cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ın eski danışmanı Sabahattin İsmail'in sosyal medya paylaşımlarıyla alevlendi. İsmail, İsrail ve Avrupa ülkelerinden binlerce Yahudi'nin farklı uyruklar altında KKTC'de gayrimenkul satın aldığını iddia ederek, mülk satışları ve şirket kayıtlarına ilişkin kayıtları paylaşıyor.

Daha sonra KKTC vatandaşı olan İsraillilere ait üç büyük inşaat şirketinin, resmi olarak Kıbrıs Türk şirketi olarak tanınmaları nedeniyle sınırsız mülk edinmelerine izin verildiğini savunuyor.

Şirketler - Afik Group, Evergreen Developments Group ve Eurocoast Group - özellikle İsrail'e bakan bölgelerde önemli arazi alımları ve inşaat projelerinde yer aldılar.

İsmail'e göre:

Binlerce dönüm arazi satın alan bu Yahudi şirketleri, İsrailli olarak algılanmadıkları için Kuzey Kıbrıs şirketleri olarak kaydediliyor ve bu da devletin İsraillilerin gerçek alım miktarını belirlemesini imkansız hale getiriyor.

'Sessiz işgal'

Ülkedeki yabancı şirketler, arazi edinimi konusunda 500 metrekare ile sınırlı bir kısıtlamaya tabidir. Ancak, bir şirketin hisselerinin çoğunluğu Kıbrıslı Türk vatandaşlara aitse, bu sınırlamadan muaftırlar ve daha büyük mülkler edinebilirler. Bu muafiyet, bu vatandaşların paravan ya da vekil olarak kullanılma ihtimaline ilişkin endişelere yol açmıştır.

Kıbrıs Vakfı, İsrail'in bölgedeki yayılma tehdidi konusunda kamuoyunu uyararak, Siyonistlerin "vaat edilmiş topraklarının" Filistin'in ötesine geçerek Kıbrıs'ı da kapsadığını vurguladı. Kıbrıs Türk halkını bu "sessiz işgale" karşı direnmeye çağıran vakıf, algılanan bu tehdidi ele almak üzere Türkiye ve Kuzey Kıbrıs hükümetleriyle işbirliği yapmaya hazır olduklarını ifade etti.

Bazı Türk gazeteleri, kaynak göstermeden, 35,000 Yahudi'nin KKTC'de 2,500 hektarlık bir alanda mülk satın aldığını iddia etmiştir. Kuzey Kıbrıs'ın sadece 380,000 nüfusa sahip olduğu göz önüne alındığında, Türkiye'deki yetkililer bu rakamların büyük ölçüde şişirilmiş olduğunu öne sürmüşlerdir.

Batılı güçler tarafından adadaki Türk toplumunun fiili lideri olarak tanınan KKTC yönetiminin şu anki başkanı Ersin Tatar, iddialardan duyduğu endişeyi dile getirmiş ve güvenlik danışmanlarının konuyu araştırdığını belirtmiştir.

Tatar, "[Bu satışlara] karşı atılacak bazı adımlarımız ve tedbirlerimiz var" dedi. Halihazırda yabancılar Kuzey Kıbrıs'ta beş dönüme (5,000 metrekare) kadar evi olmayan arazi de dahil olmak üzere gayrimenkul satın alma hakkına sahip.

Tatar, İsraillilerin ve Yahudi Avrupalıların bölgede arazi satın aldıkları iddialarına karşılık olarak yeni kısıtlamalar getirileceğini açıkladı. "Beş dönümlük bu hakla ilgili yeni bir düzenleme yapılacak" dedi.

Kasım ayında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki bir toplantıda İsraillilerin ve Yahudilerin KKTC'de toplu mülk edindikleri yönündeki haberleri yalanlamıştı. Fidan, 2000 yılından bu yana sadece 200 İsrail vatandaşının Kuzey Kıbrıs'ta gayrimenkul satın alma başvurusunda bulunduğunu belirtti.

"İsrail vatandaşları tüm ülkeler arasında 12. sırada yer alıyor. Sadece son beş yılda KKTC'de gayrimenkul alımı için toplam 15 bin başvuru İsrail'den değil diğer ülkelerden geldi" dedi.

"İngiltere 2000 yılından bu yana ilk sırada, İran ise son beş yıldır ilk sırada yer alıyor. Bildiğiniz gibi KKTC'de üçüncü ülke vatandaşlarına gayrimenkul satışı ancak bakanlar kurulunun onayıyla yapılabiliyor" diyerek Kuzey Kıbrıs kabinesine atıfta bulundu.

Ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın hükümeti, İsrail'in Gazze'ye yönelik acımasız saldırısı sırasında İsrail ile artan ticaretini gizlediği gerekçesiyle defalarca eleştiri oklarının hedefi oldu. Yasadışı ticaretle ilgili açıklamalar, Ankara'nın ele almak zorunda kaldığı iç tepkilere neden oldu.

Akdeniz'deki güç mücadeleleri

Ankara ile Washington arasındaki ilişkiler iyiye gidiyor ve bunun sonucunda KKTC'nin inşaat sektörüne yabancı para akışını düzenlemeye yönelik bir baskı var. Bunun bir nedeni de ABD'nin yaptırımlara maruz kalan Rus oligarkların KKTC'ye yatırım yapmasını engellemek için yaptığı baskı.

Kıbrıs, Doğu Akdeniz'deki güç mücadelesinde stratejik bir öneme sahip. ABD, Gazze Şeridi'nde sözde insani amaçlarla bir liman kurmaya ve Kıbrıs ile Gazze arasında bir deniz lojistik köprüsü oluşturmaya çalışıyor.

Bu durum Kıbrıs ve Doğu Akdeniz'deki güç mücadelesinin yakın gelecekte kızışacağına işaret ediyor. Birçok gözlemci Washington'un planının göründüğü kadar masum olmadığına inanıyor. ABD, Rusya ve İran'ın Süveyş Kanalı üzerinden Doğu Akdeniz'e erişimini kontrol etmek istiyor.

Büyük resme bakıldığında, KKTC'de yabancılara ev satışı tartışmaları ve Rus oligarklara yönelik yaptırımlar Doğu Akdeniz'deki güç mücadelesiyle yakından bağlantılı. Bu bölgedeki kontrol mücadelesi devam ediyor ve Kuzey Kıbrıs'ta yaşananlar ile Türkiye, ABD, Rusya ve İsrail gibi ülkelerin müdahaleleri bölgenin geleceği üzerinde büyük bir etkiye sahip olacak.

YDH